Eğitimde Yapay Zeka Araçlarına Erişim Bir Lüks Değil; Bir İhtiyaç!

Bazen içeriklerimin araştırmalarını ve çalışmalarını yaparken durup düşünüyorum: Biz öğretmenler gerçekten bu çağın hızına yetişebiliyor muyuz? Çocuklarımız artık bizim gençliğimizdeki gibi değil; birçoğu sorusunun cevabını Google’a, YouTube’a ya da doğrudan bir yapay zekâya soruyor. Biz hâlâ aynı slaytlarla, aynı defterlerle devam edersek bu nesli nasıl yakalayacağız?

Eğitimde Yapay Zeka Araçları

Belki sen de benim gibi hissediyorsundur: Günlük yoğunluk arasında yeni bir teknolojiyi öğrenmek zor geliyor, ama biliyoruz ki kaçamayız. Çünkü bu araçlar sadece “teknoloji” değil; derslerimizi daha etkili, öğrencilerimizi daha ilgili, bizi ise daha üretken yapacak birer yardımcı ama gel gör ki yapay zeka araçlarının çoğu cep yakıyor!

Bir öğretmen maaşıyla Gemini, ChatGPT, ElevenLabs gibi araçlara düzenli abone olmak neredeyse imkânsız. Oysa bunlar birer lüks değil; geleceğin sınıfını bugünden kurmanın anahtarı.

Bu yazıda sana tüm maliyetleri güncel dolar ve Türk lirası cinsinden net şekilde vereceğim, devlet ve özel kurumların öğretmenlere bu konuda nasıl destek sağlayabileceğini anlatacağım. Eleştireceğiz ama umudumuzu kaybetmeyeceğiz. Çünkü ben inanıyorum ki bir öğretmen eline bu araçları aldığında sadece ders anlatmaz; geleceğin mimarı olur. Yapay zeka sadece öğretmeni değil, öğrencileri de geleceğe hazırlar. Hazırsan başlayalım…

1. Yapay Zekâ Araçlarının (Gemini, ChatGPT, Gamma, NotebookLM, Elevenlabs) Gerçek Maliyetleri (Dolar ve TL)

Kur bilgisi: 1 USD ≈ 40,55 TL

Araç	Aylık Maliyet (USD)	Aylık Maliyet (TL)	Yıllık Maliyet (USD)	Yıllık Maliyet (TL)
Google Gemini Education	18 $	~730 TL	216 $	~8.755 TL
Google Gemini Pro (bireysel)	19.99 $	~810 TL	190 $ (yıllık indirimli)	~7.705 TL
Google Gemini Ultra	249.99 $	~10.140 TL	2.500 $	~101.375 TL
ChatGPT Plus (bireysel)	20 $	~811 TL	200 $	~8.110 TL
ChatGPT Team	30 $	~1.217 TL	300 $	~12.165 TL
ChatGPT Enterprise	60 $	~2.433 TL	720 $	~29.200 TL
Gamma Plus	8 $	~324 TL	96 $	~3.890 TL
NotebookLM (Google AI Pro paketi)	19.99 $	~810 TL	190 $	~7.705 TL
ElevenLabs Starter	5 $	~203 TL	60 $	~2.430 TL
ElevenLabs Creator	11 $	~446 TL	132 $	~5.350 TL
ElevenLabs Pro	82.5 $	~3.344 TL	990 $	~40.145 TL
ElevenLabs Scale	275 $	~11.150 TL	3.300 $	~133.815 TL

Gerçekçi bir tablo: Bir öğretmenin tüm bu araçların orta düzey planlarını (Gemini Education + ChatGPT Plus + Gamma Plus + NotebookLM + ElevenLabs Creator) kullanması ayda yaklaşık 3.500 TL ek bir yük getiriyor.

2. Devlet ve Özel Kurumlar Öğretmenlere Nasıl Destek Olabilir?

Devlet Destekleri: Lüks Değil, Yatırım Olarak Görmek

✔ Toplu Lisans Anlaşmaları

Milli Eğitim Bakanlığı, tıpkı EBA gibi bu araçları da toplu alımla öğretmenlere sunabilir. ChatGPT Team gibi planlarda toplu alımda %30’a kadar indirim sağlanabiliyor.

✔ Vergi Teşvikleri

Kendi cebinden bu araçlara abone olan öğretmenler, yıllık vergi beyanında bu giderleri mesleki gelişim harcaması olarak gösterebilmeli.

✔ EBA Entegrasyonu

NotebookLM veya Gamma gibi araçlar, EBA içinde lisanslı modüller olarak sunulabilir.

✔ Burs ve Hibe Programları

Yüksek lisans, doktora ya da mesleki gelişim projelerinde öğretmenlere “AI araç bursu” verilebilir.

Özel Kurum ve Vakıf Destekleri

✔ Teknoloji Şirketleri ile İş Birliği

Google, OpenAI ve ElevenLabs gibi şirketler eğitim kurumlarına özel indirimli paketler sunabilir. Hindistan’da öğrencilere ücretsiz Gemini Pro verilmesi bunun bir örneği.

✔ Özel Okulların Rolü

Kolej ve özel okullar, kendi öğretmenlerine bu araçların Pro planlarını bir sosyal hak olarak sunabilir.

✔ Vakıf ve STK Destekleri

Eğitim vakıfları, dezavantajlı bölgelerde görev yapan öğretmenlere yıllık lisans bağışları yapabilir.

3. Yapay Zekâyı Sınıfta Kullanmanın Pedagojik Gücü (Genişletilmiş)

Yapay zekâ araçları, sadece zamanı kısaltan bir teknoloji değil; öğrenme deneyimini dönüştüren bir eğitim devrimidir. Bugünün öğretmeni için bu araçlar, öğrenciyi pasif bir dinleyiciden aktif bir katılımcıya dönüştürmenin en güçlü yollarından biridir. Gelin bunu daha detaylı inceleyelim:

Yapay Zeka Araçları

3.1. Araçlara Göre Pedagojik Kullanım Senaryoları

Gemini: Eleştirel Düşünme ve Proje Bazlı Öğrenme İçinGemini, Google’ın gelişmiş yapay zekâ modeli olup özellikle bilgi toplama, metin özetleme ve sorgulama becerilerini geliştirme konusunda güçlüdür. Karmaşık bir makaleyi, raporu ya da akademik bir metni kısa ve anlaşılır parçalara böler; ayrıca öğretmenin ya da öğrencinin talebine göre tartışma soruları, karşılaştırma tabloları veya araştırma önerileri üretebilir. Özellikle tarih, sosyal bilgiler, felsefe ve proje tabanlı derslerde öğrencinin sadece bilgi edinmesini değil, bilgiyi sorgulamasını sağlamak için idealdir.

• Senaryo: Tarih dersinde öğrenciler Kurtuluş Savaşı ile ilgili makaleleri incelerken, Gemini’den “Bu makalenin ana fikirlerini ve tartışmaya değer soruları çıkar” şeklinde bir komut verilebilir. Öğrenciler ardından gruplara ayrılır, Gemini’nin ürettiği sorular üzerinden münazara yapar.

• Pedagojik Katkı: Öğrencinin sadece bilgi almasını değil, bilgiyi sorgulamasını ve yorumlamasını sağlar. Eleştirel düşünme becerilerini güçlendirir.

ChatGPT: Yazma, Dil ve Yaratıcı Düşünme İçinChatGPT, öğrencinin yazılı anlatım becerisini geliştirmek için mükemmel bir yardımcıdır. Yazılan metinlere anında geri bildirim verir, eksikleri tespit eder ve geliştirici öneriler sunar. Öğretmenler, ChatGPT’yi bir yazı koçu gibi kullanarak öğrencilerin hikâye kurgusu, paragraf düzeni, kelime çeşitliliği ve mantık akışı üzerinde çalışmasını sağlayabilir. Türkçe, edebiyat, yabancı dil dersleri ve hatta sosyal bilimler projeleri için uygundur.

• Senaryo: Türkçe dersinde öğrenciler bir hikâye yazar. ChatGPT’den “Bu hikâyeyi akıcılık ve karakter derinliği açısından değerlendir” komutu verilir. ChatGPT, öğrenciye doğrudan öneriler sunar.

• Pedagojik Katkı: Anında geri bildirim öğrencinin kendi hatalarını fark ederek öz düzenleme becerisini geliştirmesini sağlar. Yazılı anlatım ve yaratıcı düşünme güçlenir.

  
  

Gamma: Sunum Becerileri ve Görsel Okuryazarlık İçinGamma, özellikle öğretmen ve öğrencilerin sunum hazırlama yükünü hafifleten, tasarım bilmeyenler için profesyonel görseller üretebilen bir yapay zekâ aracıdır. Öğrenci sadece metin ya da konu başlıklarını girer; Gamma bu metni infografik, tablo ve interaktif slaytlara dönüştürür. Fen bilgisi, coğrafya, biyoloji, proje sunumları ve kulüp çalışmaları için görsel olarak oldukça etkili bir çözümdür.

• Senaryo: Fen bilgisi dersinde öğrenciler “Su Döngüsü” konusunu araştırır ve Gamma ile 5 dakikada interaktif bir sunum hazırlar.

• Pedagojik Katkı: Öğrencinin görsel okuryazarlık becerilerini artırır, sunum becerilerini geliştirir, proje tabanlı öğrenmeyi destekler.

  
  

NotebookLM: Bireyselleştirilmiş Öğrenme ve Araştırma Becerileri İçinNotebookLM, bir öğretmenin ya da öğrencinin yüklediği PDF, ders notu ya da kitapları analiz ederek özet çıkarır, önemli noktaları vurgular ve soru önerileri üretir. Bu özelliği sayesinde özellikle yoğun konuların işlendiği derslerde öğretmen ve öğrencinin zamanını ciddi şekilde kısaltır. Biyoloji, tarih, coğrafya, hukuk, psikoloji gibi çok kaynaklı derslerde araştırma yapmayı kolaylaştırır.

• Senaryo: Lise biyoloji dersinde öğretmen, bir PDF’yi NotebookLM’ye yükler ve öğrencilere “Bu metinden 5 önemli soru üretin” der.

• Pedagojik Katkı: Öğrenci araştırma ve not alma becerisi kazanır. Öğretmen, öğrencinin aktif öğrenmesini kolaylaştırır.

  
  

ElevenLabs: Erişilebilirlik ve Çoklu Duyusal Öğrenme İçinElevenLabs, metinleri doğal insan sesiyle seslendiren gelişmiş bir yapay zekâ aracıdır. Öğretmenler için özellikle erişilebilirlik açısından büyük bir avantaj sunar; görme sorunu yaşayan öğrenciler ya da işitsel öğrenme stiline sahip öğrenciler için metinleri sese dönüştürür. Ayrıca yabancı dil derslerinde doğru telaffuz öğrenimi için de kullanılabilir.

• Senaryo: Görme problemi yaşayan bir öğrenci için tarih kitabı ElevenLabs ile seslendirilir; aynı zamanda yabancı dil öğrenen öğrenciler için kelime telaffuzları desteklenir.

• Pedagojik Katkı: Çoklu duyusal öğrenme sağlar. İşitsel öğrenme stiline sahip öğrenciler için mükemmel bir destek sunar.

  
  

3.2. Disiplin Bazlı Pedagojik Uygulamalar

• Fen Bilgisi ve Matematik: Gemini ile problem çözümünde alternatif yollar bulunabilir, NotebookLM ile makale analizi yapılabilir.

• Edebiyat ve Dil Eğitimi: ChatGPT öğrencilerin yazılarını değerlendirirken ElevenLabs, şiir ve hikâyeleri seslendirerek duygusal bağ kurmayı artırır.

• Sosyal Bilgiler ve Tarih: Gamma, interaktif harita ve infografiklerle öğrencinin tarihsel olayları görselleştirmesini sağlar.

• Yabancı Dil: ChatGPT ile konuşma pratiği yapılır, ElevenLabs ile doğru telaffuz dinlenir.

  
  

3.3. Öğretmen Açısından Pedagojik Kazanımlar

• Zaman Yönetimi: Ders hazırlığı süresi kısalır; bir sunum 30 dakikada değil 5 dakikada hazırlanabilir.

• Veri Odaklı Öğrenme: NotebookLM, öğrencinin hangi konularda zorlandığını analiz edip öğretmene rapor sunabilir.

• Yaratıcı Pedagoji: Öğretmen, sıradan ders anlatımından çıkarak senaryo tabanlı ya da proje tabanlı öğrenme etkinlikleri tasarlayabilir.

• Bireysel Rehberlik: Yapay zekâ, öğretmenin her öğrenciye ayrı ayrı geri bildirim vermesini mümkün kılar.

  
  

3.4. Öğrenci Açısından Pedagojik Kazanımlar

• Bireyselleştirilmiş Öğrenme: Her öğrenci kendi hızında ilerleyebilir, ihtiyaç duyduğu konuyu AI ile tekrar edebilir.

• 21. Yüzyıl Becerileri: Eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık ve dijital okuryazarlık gelişir.

• Motivasyon Artışı: Görsel sunumlar, sesli anlatımlar ve interaktif içerikler öğrencinin ilgisini çeker.

• Erişilebilirlik: İşitsel ya da görsel destek, dezavantajlı öğrenciler için fırsat eşitliği yaratır.

  
  

3.5. Pedagojik Dönüşüm: Öğretmenin Rolü

Tüm bu araçlar öğretmeni “sadece bilgi aktaran kişi” olmaktan çıkarır. Artık öğretmen:

• Bir rehberdir: Öğrenciyi bilgiye ulaştıran yolları gösterir.

• Bir tasarımcıdır: Öğrenme deneyimini planlar, farklı öğrenme stillerine göre etkinlikler oluşturur.

• Bir araştırmacıdır: AI verilerini kullanarak kendi öğretim yöntemlerini geliştirir.

• Bir ilham kaynağıdır: Teknolojiyi sadece kullanan değil, bilinçli şekilde yöneten bir model olur.

  
  

4. Eleştirel Bakış: Maliyet mi, Değer mi?

Evet, maliyet yüksek. Birçok öğretmen için ayda 3.000–4.000 TL ekstra yük ciddi bir sorun. Ancak şunu sormalıyız: Bu bir harcama mı yoksa yatırım mı?

• Zaman tasarrufu: Yapay zekâ ile haftalık ders hazırlık süresi %30–50 kısalıyor.

• Eğitim kalitesi: Öğrenciye bireysel geri bildirim vermek artık mümkün oluyor.

• Uzun vadeli etki: Bir öğretmen bu araçlarla 30 öğrenciyi daha etkili yetiştirirse, bu toplumsal dönüşüme katkı demek.

  
  

Eğer devlet ve özel kurumlar bu sürece destek vermezse, eğitimde eşitsizlik artar. Ancak doğru destek modelleriyle bu maliyet pedagojik kazançlarla dengelenebilir.

Sonuç olarak: Belki bu rakamlar sana korkutucu geldi; belki “Bunları karşılamak imkânsız” diye düşündün. Haklısın ama bil ki mesele sadece parayla ölçülmez. Bizler bu çağın öğretmenleri olarak teknolojiyi reddedemeyiz; çünkü öğrencilerimiz zaten bu dünyanın içinde yaşıyor.

Devlet ve özel kurumlar harekete geçmeli ancak biz de beklemek yerine küçük adımlarla başlamalıyız: Ücretsiz planları denemek, meslektaşlarımızla ortak lisans paylaşımı yapmak, öğrencilere bu yeni araçları doğru kullanmayı öğretmek… Çünkü geleceği inşa etmek, bugünkü cesur adımlarımızla başlıyor.

Unutma, bir öğretmen bir ülkenin kaderini değiştirebilir. Yapay zekâ senin yerini asla alamaz; ama sen onu doğru kullanırsan, öğrencilerinin hayatını değiştirecek bir güç haline gelir.

Belki bir gün, biz değil ama yetiştirdiğimiz öğrenciler şunu diyecek: “Bize yapay zekâyı öğreten o öğretmen, geleceğimizi değiştirdi.”

Eğitimde Yapay Zeka

SSS – Yapay Zekâ Araçları ve Öğretmenler İçin Sıkça Sorulan Sorular

1. Yapay zekâ araçları öğretmenin yerini alır mı?

Hayır. Yapay zekâ, öğretmenin yerini alamaz; yalnızca öğretmene destekleyici bir asistan olur. Öğrencinin bireysel geri bildirim almasını sağlar, öğretmenin rutin iş yükünü azaltır ama sınıf içindeki rehberlik, duygusal bağ kurma ve pedagojik yönlendirme rolü tamamen öğretmene aittir.

2. Hangi yapay zekâ aracı öğretmenler için en faydalıdır?

Kullanım amacına göre değişir:

• Ders hazırlığı ve araştırma için: NotebookLM ve Gemini

• Yazma ve öğrenci geri bildirimi için: ChatGPT

• Sunum hazırlamak için: Gamma

• Erişilebilirlik ve işitsel öğrenme için: ElevenLabs

  
  

3. Öğretmenler için en uygun maliyetli plan hangisidir?

Temel kullanım için ChatGPT Plus ve NotebookLM Free yeterli olabilir. Daha kapsamlı kullanımda Gemini Education ve Gamma Plus uygun fiyat-performans dengesine sahiptir.

4. Bu araçların maliyetini nasıl karşılayabilirim?

• Devlet destekleri ve burslar: MEB ya da yerel kalkınma ajanslarının toplu lisans programları takip edilebilir.

• Özel okul ve kurum destekleri: Kolejlerde toplu lisanslar öğretmene ücretsiz sunulabilir.

• Meslektaşlarla ortak kullanım: Aynı hesabı paylaşmak yasal olarak önerilmese de bazı araçlarda ekip lisansları maliyeti bölüşmeye olanak sağlar.

  
  

5. Ücretsiz ya da düşük maliyetli alternatif var mı?

Evet.

• NotebookLM Free hâlen ücretsiz sunuluyor.

• ChatGPT’nin ücretsiz versiyonu (3.5) temel metin üretiminde yeterli olabilir.

• Gamma Free sınırlı sayıda sunum hazırlama imkânı veriyor.

• ElevenLabs Free ayda 10.000 karakterlik seslendirme sağlıyor.

  
  

6. Öğrenciler için bu araçlar güvenli mi?

Genel olarak evet, ancak kişisel veri paylaşımı yapılmamalı. Öğrencilerin bu araçlara yüklediği ödev ve içerikler anonim tutulmalı, öğretmenler veri gizliliği konusunda öğrencilere rehberlik etmeli.

7. Bu araçlar öğrencilerin tembelleşmesine neden olur mu?

Doğru yönlendirilmezse evet. Öğretmenin burada rolü çok önemli. Yapay zekâ hazır cevap aracı değil, öğrenme destekleyicisi olarak kullanılmalı. Örneğin öğrenciye doğrudan ödevi vermek yerine, AI’dan sadece ipucu ya da yönlendirme alması sağlanmalı.

8. Öğretmenler bu araçları kullanmak için özel eğitim almalı mı?

Kesinlikle evet. Temel düzeyde kullanmak kolaydır, ancak pedagojik entegrasyon için kısa eğitimler, atölyeler ya da online kurslar büyük fark yaratır. Özellikle öğretmenlerin, bu araçların öğrenme tasarımı ve etik kullanımı konusunda bilgi sahibi olması gerekir.

9. Hangi derslerde yapay zekâ kullanımı daha verimlidir?

• Fen ve Matematik: Problem çözme ve deney tasarımı

• Türkçe/Edebiyat: Yazı analizi ve yaratıcı hikâye

• Tarih/Sosyal Bilgiler: Araştırma ve tartışma soruları

• Yabancı Dil: Konuşma pratiği ve telaffuz

• Biyoloji/Coğrafya: Grafik ve interaktif sunum hazırlığı

  
  

10. Öğrenciler bu araçları nasıl kullanmayı öğrenmeli?

Öncelikle temel soru sorma teknikleri (prompt oluşturma) öğretilmeli. Öğrencilere, yapay zekâyı “ödev kopyalama aracı” değil, “araştırma ve fikir üretme destekçisi” olarak kullanmayı anlatmak gerekir.